/>
 
Minggu ini kita lanjutkan tamasya literer kita menikmati keindahan sastrawi pantun-pantun klasik Minangkabau. Setelah episode perantau ‘turun jenjang’ minggu lalu, sekarang kita ikuti suka-duka dagang Minangkabau menuju rantau.

41. Kacang paringek tapi aia,
Lah mati mangko babuah,
Ingek-ingek pelang balayia,
Lauik sati rantau batuah.

42. Baruang-baruang urang Pariaman,
Lah sudah takarang kasau,
Taguah-taguah pagang padoman,
Angin ka turun jo langkisau.

43. Taluak baliku Gunuang Padang,
Tanamlah sapek pajelokan,
Angin basiru biduak datang,
Sumbarang tapek kito layiakan.

44. Urang Nareh bajua kamba,
Pambayia utang ke Gumpani,
Angin dareh timbangi kapa,
Layia nan jangan dikurangi.

45. Urang Aceh bajua kain,
Di rumpuik dibantangkannyo,
Duo baleh galombang angin,
Tatungkuik dipantangkannyo.

46. Puyuah disangko katitiran,
Babulu rantak di dadonyo,
Lauik dibari batitian,
Ka bakeh tagak sadionyo.

47. Ikan banamo Sutan Deman,
Makan barulang ka parahu,
Lautan ‘lah jadi pamainan,
Labuahan kami balun tahu.

48. Batuang di mano ka ditabang,
Batuang nan condong ka tajujan,
Ajuang nan mano ka ditompang,
Ajuang nan jauah palayaran.

49.Tigo tungkuih nasi di guguak,
Dimakan ateh ragaian,
Tali putuih tiang taranyuak,
Biduak tapasah ka tapian.

50. Si Dauik anak Gunung Rayo,
Mambao tombak jo caramin,
Tidak dimukasuik disangajo,
Dibao ombak dengan angin.

51. Langgundi di tapi aia,
Lah rabah dipanjek karo,
Jurumudi rampehi layia,
Kito lah tibo di kualo.

Perahu (dengan berbagai nama lokal: sampan, biduak, pincalang, pelang, kolek, dll.) adalah lambang yang sering digunakan dalam sastra Melayu Klasik untuk jiwa, pikiran, atau hal lainya, baik yang bersifat duniawi maupun yang bersifat ukhrawi. Ingatlah misalnya Syair Perahu (lihat: Braginsky, 2007) yang bersifat sufistik.

Dalam sastra Minangkabau, seperti terepresentasi dalam rangkaian pantun di atas, simbol perahu juga penting untuk menggambarkan suka-duka dagang Minangkabau menuju daerah perantauan. Jarak yang jauh antara ranah dan rantau dilambangkan sebagai laut luas. Dan kendaraan untuk menempuh jarak yang jauh itu dilambangkan dengan perahu.

Simbol perahu mungkin semacam jejak primordial cara merantau orang Minangkabau tahap awal: dulu, sebelum modernisasi sampai ke Indonesia, mungkin orang Minang pergi merantau naik kapal menyeberangi laut.

Simaklah 22 baris isi dalam 11 bait pantun di atas. Jika diparafrasekan, maka dapat dikatakan bahwa seorang perantau tidak boleh sombong, juga selama dalam perjalanan, sebab ‘laut sakti rantau bertuah’; teguhkan hati dan bulatkan tekad, walau apa pun yang terjadi; rantau yang dituju masih menyimpan misteri: sering seorang perantau Minang ‘dibawa ombak dan angin’ (di bawa nasib) ke negeri-negeri jauh yang belum diketahui.

Akan tetapi, begitu ‘perahu’ telah tiba di ‘kuala’ (baca: rantau), maka itu berarti perantauan dalam arti yang sebenarnya telah dimulai. Perantauan itu mungkin akan berhasil, tapi mungkin juga tidak. Dan jika hal yang terakhir terjadi, seorang Minang sudah punya rumus: ‘pado bansaik baliak ka kampuang, eloklah rantau dipajauah’.

(bersambung )

Suryadi [Leiden University, Belanda], Padang Ekspres, Minggu, 12 Desember 2010




Leave a Reply.

    Picture
    KEMBALI KE BERANDA
    English French German Spain

    Italian Dutch Russian Brazil

    Japanese Korean Arabic Chinese Simplified
    Google Translate by Haris Fadhillah

    Khasanah Pantun Minangkabau

    Archives

    January 2013
    December 2012